บิล เกตส์ กับการศึกษา : ดร.ไสว บุญมา

คงเป็นที่ทราบกันดีแล้วว่า บิล เกตส์ ออกจากมหาวิทยาลัย เพื่อไปก่อตั้งบริษัทไมโครซอฟท์ก่อนเรียนจบปริญญาตรี แต่อาจไม่เป็นที่ทราบกันดีว่า เขาสนใจในด้านการศึกษาไม่ต่ำกว่าในด้านเทคโนโลยี งานเขียนของเขาจึงมักมีเรื่องราวของการศึกษาแทรกอยู่เสมอ โดยเฉพาะในหนังสือเรื่อง Business@the Speed of Thought ซึ่งมีบทคัดย่อเป็นภาษาไทยอยู่ในหนังสือชื่อ “คิดนอกคอก ทำนอกคัมภีร์” และเรื่อง The Road Ahead ซึ่งมีบทคัดย่ออยู่ในหนังสือที่กำลังอยู่ในระหว่างจัดพิมพ์ชื่อ “แนวคิดของนักธุรกิจนามกระเดื่อง”

นอกจากนั้น ในการกล่าวคำปราศรัยและการให้สัมภาษณ์ เขามักจะมีข้อคิดเรื่องการศึกษาเสมอ คำปราศรัยที่มีเนื้อหาน่าสนใจยิ่งได้แก่ เมื่อเขารับปริญญากิตติมศักดิ์จากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดเมื่อเดือนมิถุนายน 2550 ซึ่งมีคำแปลอยู่ในเว็บไซต์ www.sawaiboonma.com

บิล เกตส์ มิได้พูดอย่างเดียว หากสนับสนุนการศึกษาอย่างจริงจังด้วย มูลนิธิของเขาซึ่งมีทรัพย์สินราวสามหมื่นล้านดอลลาร์ และจะได้เงินจาก วอร์เรน บัฟเฟตต์ มาเพิ่มขึ้นอีกสนับสนุนการศึกษาในอเมริกาครั้งละนับร้อยล้านดอลลาร์ เนื่องจากเขามองว่าการศึกษาของอเมริกากำลังป่วยหนัก และต้องเยียวยาไม่ต่ำกว่าโรคร้ายที่มูลนิธิของเขาสนับสนุนการค้นหายาเพื่อรักษาอยู่ เช่น เอดส์ วัณโรคและมาลาเรียดื้อยา

ผู้ที่ไม่ค่อยได้ติดตามความเป็นไปในด้านการศึกษาของอเมริกาอาจแปลกใจว่าเพราะอะไร บิล เกตส์ จึงมองว่าการศึกษาของอเมริกากำลังป่วยหนัก เนื่องจากใครๆก็ดูจะส่งลูกส่งหลานไปเรียนอเมริกากัน นั่นเป็นความจริงหากมองเฉพาะในด้านอุดมศึกษา เนื่องจากอเมริกามีมหาวิทยาลัยชั้นนำจำนวนมาก แต่หากมองที่การศึกษาพื้นฐาน หรือในระดับก่อนมหาวิทยาลัย จะพบว่าเขามีปัญหาหนักหนาสาหัส

อาจเป็นที่ทราบกันดีแล้วว่า การจัดการศึกษาก่อนระดับมหาวิทยาลัยในอเมริกาเป็นความรับผิดชอบของรัฐบาลท้องถิ่น รัฐบาลกลางมีหน้าที่วางกรอบกว้างๆ และให้การสนับสนุนรัฐบาลท้องถิ่นตามความจำเป็น ฉะนั้น คุณภาพจะแตกต่างกันอยู่บ้างระหว่างท้องถิ่นที่มีรายได้สูงกับท้องถิ่นที่มีรายได้ต่ำ อย่างไรก็ตาม เมื่อราวสองสามทศวรรษที่ผ่านมา คุณภาพของการศึกษาโดยทั่วไปตกต่ำ จนทำให้รัฐบาลกลางต้องเข้าไปแทรกแซง สภาพของความตกต่ำที่ทำให้ชาวอเมริกันตกใจ ได้แก่ คะแนนทดสอบวิชาวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ของเด็กอายุ 13 ปีทั่วโลก เมื่อปี 2538 ซึ่งพบว่าเด็กอเมริกันได้ที่ 24 เด็กไทยได้ที่ 20 และเด็กสิงคโปร์ได้ที่ 1

ความตกใจครั้งนั้นกระตุ้นให้รัฐบาลในสมัยประธานาธิบดีจอร์จ ดับเบิลยู บุช ตรากฎหมายชื่อ No Child Left Behind ออกมา เพื่อพยายามยกมาตรฐานการศึกษาพื้นฐานของชาวอเมริกันทั่วประเทศ แต่ ณ วันนี้ เป็นที่ประจักษ์อย่างแจ้งชัดว่า กฎหมายนั้นมีผลเพียงจำกัด เนื่องจากการศึกษาในบางท้องถิ่นยังอยู่ในขั้นวิกฤติรวมทั้งในกรุงวอชิงตันอันเป็นเมืองหลวงของเขาด้วย

ตัวอย่างของปัญหาที่น่าตกใจได้แก่เรื่องของเมืองดีทรอยต์ อันเป็นศูนย์กลางอุตสาหกรรมทำรถยนต์ของอเมริกา ซึ่งนิตยสาร Fortune นำมาพิมพ์ในฉบับประจำวันที่ 16 สิงหาคมที่ผ่านมา ข้อมูลบ่งว่านักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ของเมืองนี้เพียง 3% เท่านั้นสอบผ่านข้อสอบมาตรฐานของชาติในวิชาคณิตศาสตร์ ส่วนนักเรียนมัธยมปลายปีสุดท้ายสอบตกถึง 40% ยิ่งกว่านั้น นักเรียนมัธยมของโรงเรียนรัฐบาลในเมืองนั้นเพียง 2% และ 11% มีพื้นฐานทางด้านคณิตศาสตร์และการอ่านภาษาอังกฤษตามลำดับเพียงพอสำหรับการเรียนต่อไปในระดับอุดมศึกษา

สภาพเช่นนี้ ทำให้ บิล เกตส์ มองว่า ถ้าเอกชนเช่นเขาไม่ยื่นมือเข้าไปทำอะไรสักอย่าง วิกฤติจะยังคงอยู่ต่อไปส่งผลให้ประเทศชาติสูญทรัพยากรสำคัญที่สุด

บิล เกตส์ เริ่มสนับสนุนการศึกษาพื้นฐานอย่างจริงจัง ตั้งแต่เขาก่อตั้งมูลนิธิเมื่อสิบปีที่แล้ว เริ่มแรกเขาสนับสนุนให้แยกโรงเรียนมัธยมขนาดใหญ่ออกเป็นหลายโรง เนื่องจากข้อมูลชี้บ่งว่าโรงเรียนขนาดเล็กสอนเด็กได้คุณภาพมากว่าโรงเรียนขนาดใหญ่ แต่หลังจากการวิจัยต่อมาพบว่าข้อสรุปนั้นอาจไม่สะท้อนความเป็นจริงเสมอไป เขาหันไปสนับสนุนวิธีการซึ่งวางอยู่บนฐานของการวิจัยที่พบว่า คุณภาพของครูเป็นปัจจัยที่ทำให้ผลการเรียนของเด็กแตกต่างกัน ตอนนี้เขากำลังสนับสนุนโรงเรียนนำร่องหลายแห่งด้วยเงินหลายร้อยล้านดอลลาร์ ทั้งในรัฐฟลอริดา เทนเนสซี เพนซิลเวเนีย และแคลิฟอร์เนีย พร้อมๆกับสนับสนุนการวิจัยในด้านการทำแบบทดสอบมาตรฐานให้สะท้อนทั้งการเรียนรู้และภูมิหลังของเด็กที่ต่างกัน อย่างไรก็ตาม การสนับสนุนเช่นนี้ก็มีการต่อต้านจากบางกลุ่ม โดยเฉพาะสหภาพแรงงานครู ทั้งนี้ เพราะทุกปีจะต้องมีการปลดครูที่ถูกประเมินว่าขาดสมรรถภาพ

อันที่จริง บิล เกตส์ ไม่ใช่มหาเศรษฐีอเมริกันคนเดียวที่สนับสนุนการศึกษาอย่างจริงจัง ยังมีอีกหลายคนที่ทำอยู่ แต่ไม่เป็นที่รู้กันอย่างกว้างขวางเนื่องจากพวกเขาไม่ใช้วิธีรณรงค์ตรงๆเช่นเดียวกับ บิล เกตส์ ในขณะนี้

แนวคิดที่มหาเศรษฐีนิยมสนับสนุนกัน คือ การให้เอกชนรับเหมาไปทำโรงเรียนที่เรียกว่า Charter School วิธีนี้มีข้อได้เปรียบบางอย่างโดยเฉพาะความมีอิสระจากสหภาพแรงงานครู ซึ่งในบางท้องถิ่นเป็นอุปสรรคใหญ่หลวงมาก เนื่องจากโรงเรียนไม่สามารถปลดครูที่ไม่มีสมรรถภาพได้

สำหรับในเมืองไทย ในขณะนี้ ยังไม่มีมหาเศรษฐีคนใดให้ความใส่ใจแก่ปัญหาการศึกษาพื้นฐานโดยให้การสนับสนุนในแนวของ บิล เกตส์ และเศรษฐีอเมริกัน อย่างไรก็ตาม เริ่มมีความเคลื่อนไหวที่จะทำให้การศึกษาพื้นฐานเป็นแบบบูรณาการโดยภาคประชาสังคมบ้างแล้ว ความเคลื่อนไหวที่น่าจะมีผลเป็นที่ประจักษ์ในเร็ววันนี้ยังไม่มีชื่อเป็นทางการ หากรู้กันในหมู่ผู้ร่วมเคลื่อนไหวว่าโครงการ GREEEN School โดยที่ GREEEN ย่อมาจาก Global Revolution in Education, Economy, Environment and Energy การเคลื่อนไหวนี้เริ่มมีการทำกิจกรรมนำร่องที่จังหวัดหนองคายและนครราชสีมา

หากผลออกมาเป็นที่น่าพอใจ แนวคิดนี้จะขยายต่อไปถึงท้องถิ่นที่มีความพร้อมจะรับแนวคิดใหม่ๆ เพื่อทำให้การศึกษาของตนแข็งแกร่งขึ้น

บิล เกตส์ กับการศึกษา

ดร.ไสว บุญมา

กรุงเทพธุรกิจ

วันศุกร์ที่ 20 สิงหาคม 2553